LEESTAFEL




naar overzicht leesstukken

Eene Kunstbeschouwing in 1886

De uit Groningen afkomstige schilder Taco Mesdag (1829-1902) exposeerde al in 1849 op de tentoonstelling van Levende Meesters, maar koos pas in 1881 voor het schilderen als beroep. Hij ging toen, na zijn huwelijk met zijn collega Geesje van Calcar, in Scheveningen wonen en werd lid van Pulchri Studio in Den Haag. Hij bleef ook lid van het Kunstlievend genootschap Pictura in Groningen, waar hij betrokken was bij de organisatie van de kunstbeschouwingen.  

Veel kunstverenigingen hadden de gewoonte om enkele malen per jaar zo'n kunstbeschouwing te houden. Daarbij bespraken de leden elkaars werk onder het genot van een borrel en een sigaar. De tekeningen en aquarellen werden aan een grote tafel doorgegeven, waarbij er wel eens iets mis ging met een consumptie of een asbak. Op een gegeven moment ontstond het gebruik om de werken neer te leggen op tafels, en tijdens de rondgang langs de tafels en het commentaar een rookverbod te hanteren.
Behalve werken van de eigen leden werden ook wel portefeuilles geleend van andere verenigingen, van kunsthandelaren en van verzamelaars. Daarbij kon ook werk aangekocht worden.

Zo'n verzamelaar was Taco Mesdag. Zijn vader, de bankier Klaas Mesdag, had al de gewoonte om kunstwerken aan te schaffen, dat was voor zijn zoon dus niet vreemd. Taco kocht voornamelijk werk – olieverfschilderijen en aquarellen – van Nederlandse collega's.
In 1886 reisde hij op verzoek van het Teekengenootschap Pictura met een grote map tekeningen naar Dordrecht. In deze portefeuille zaten dertig aquarellen van meesters van de modernste kunstrichting, de Haagse School, die hij ging tonen aan de leden van de Dordtse vereniging.
De Dordrechtsche Courant berichtte op 4 februari 1886 over deze bijeenkomst. De recensie bestond, behalve uit lovende woorden over de toepassing van het kleurgebruik van de Hollandse meesters, uit een enigszins kale opsomming van namen en titels. Daarbij werd niet eens enige aandacht besteed aan de aquarel van Taco Mesdag zelf, de edelmoedige exposant. Wel aan de twee werken van zijn jongere broer HW, de zeeschilder. Tekenend voor de manier waarop de oudste zich op de achtergrond hield.
Hiernaast wordt de tekst van de bespreking in de Dordrechtsche Courant afgedrukt, met behoud van de spelling, ook in de namen van de kunstenaars.

Kunstnieuws


    Het was eene gelukkige gedachte van het bestuur van het Teekengenootschap Pictura, den WelEdelen Heer Taco Mesdag te Scheveningen zijne prachtige portefeuille met moderne kunst voor een kunstbeschouwing te vragen.
    Gelukkig was die gedachte, omdat bovengemelde verzameling een reeks aquarellen van onze hedendaagsche meesters bevat, waardoor de leden in de gelegenheid gesteld werden eens duidelijk en klaar het groote onderscheid te zien tusschen de meester van vroeger en nu.

    Was het aquarel van die dagen meestal een leugen van kleur: de teekeningen van gisteren avond bewezen ten duidelijkste, dat er volkomen gebroken was met de traditie van weleer, en dat waarheidsliefde voor en degelijke studie van de natuur op den voorgrond waren getreden, omdat daarvan alleen vooruitgang in de goede beteekenis van het woord te verwachten is
   En gelukkig gaan onze schilders, sedert zij dezen weg hebben ingeslagen met reuzenschreden vooruit. Jammer maar dat zoo weinigen dat onderscheid zien, duidelijk begrijpen en voelen.
    Daarom is het thans weder de roeping van het oude en grijze Pictura de baan te breken voor eene richting in de kunst die door de beschaafde wereld als werkelijk goed erkend is. Dat ze dat doet met steeds jeugdige kracht en ijver bewijzen weder de rijen van teekeningen die gisteren avond voor onze oogen waren opgesteld.

    Bij een vluchtig doorlopen der zaal bemerkten we al dadelijk dat de Hollandsche of liever Haagsche school schitterend vertegenwoordigd was en een typisch contrast vormde met de vertegenwoordigers der Italiaansche aquarellisten.
    Waren de teekeningen der Zuidelijke meesters, meesterstukken van techniek en zorgvuldige behandeling, de werken onzer landgenooten onder-scheidden zich door prachtige opvatting en stoutheid van uitvoering.
    Doch wat ons bij allen het meeste trof, was de waarheid van kleur.
         

H.W.Mesdag, noord 39
  Waar we spreken van stoutheid van opvatting komt eene eereplaats toe aan "de Schemering", voorstellende eene binnenkomende pink van onzen grooten zeeschilder H.W. Mesdag.
    Zijn "Noordzee" grijs en vaal van toon, vertoonde aan onze oogen die oneindige ruimte, waarin wij stervelingen zoo gaarne eene wijle staren, als aan onze voeten de elkander voortjagende golven bruisschend over elkaar heentuimelen.
 
H.W.Mesdag, west 29

J.Maris, oost 2
 

A.Mauve, oost 8
 
J.Bosboom, west 26
     

 

   

F.P.ter Meulen, zuid 13
   J. Maris was vertegenwoordigd met een "stads-gezichtje", zoo schoon als wij maar zelden van hem zagen. En hij heeft veel schoons gemaakt! De interieurs van Jozef Israels en Bosboom waren mooie teekeningen, de breed aangezette "kerk" van laatstgenoemde vormde een aardig contrast met de meer uitvoerige bewerking van het interieur en leverde duidelijk het bewijs, dat een teekening niet elk onderdeel behoeft weer te geven om een goeden indruk te maken.  
W.Maris, zuid 17

G.Breitner, oost 12
 

M.B-van Bosse, noord 40
 
J.vd S. Bakhuyzen, noord 47
     

 

   

J.H.Weissenbruch, noord 43
  Mauve's "duinlandschap" met koeien, Termeulens "schapen op de heide", Maris' "drinkende koeien", Breitner's "rustende cavalerie" en Roelofs' "waterplas" en "riviergezicht" waren gelukkige teekeningen, die duidelijk te zien gaven wat deze meester kunnen en hoe verschillende wijze zij de natuur weergeven.
    Het "landschap" was goed vertegenwoordigd door Van der Sande Backhuijzen, mevrouw Bilders-van Basse, Weissenbruch, Gabriel Pecqueran Zilcke, van der Weele, Th. de Bock, Du Chatel en Taco Mesdag, en kregen wij een helder overzicht van de moderne opvatting van het landschap.
 
P.J.C.Gabriel, oost 10

Th.de Bock, oost 3
 

Ph.Zilcken, west 32
 
F.J. du Chattel, west 31
     

 

   

N.Cipriani, zuid 19
  Capriani's "spelende Arabieren", prachtig ge-aquarelleerd, eveneens als C. Macari's "Juffrouw met de waaier", vertegenwoordigden met "Vacan-tiewerk" van Jb. Maris, de "borduurster" van Abb. Neijhuis, en de "Vuuraanblazer" van E. Henkes, het figuur op waardige wijze.
    De "stillevens" van mevrouw Mesdag v. Houten en mevrouw Mesdag v. Calcar waren krachtig van kleur en breed behandeld.
    Dankbaar voor het vele schoone en leerrijke dat deze portefeuille ons bood, zijn wij den WelEdelen Heer Taco Mesdag, die zoo welwillend Pictura in de gelegenheid stelde haren leden een genotvollen avond te bezorgen.
 
S.Mesdag-van Houten, oost 6

A.Neuhuys, oost 4
 

T.Mesdag, Pulchrizaal
 
G.Mesdag, zaal Tuin en Duin  
   


   
Kort na Taco's dood heeft Geesje Mesdag 40 schilderijen en 47 aquarellen uit hun collectie aan het Groninger Museum geschonken. In het artikel van 1886 worden 25 kunstenaars genoemd. Van op 2 na dezelfde schilders zijn aquarellen in de schenking opgenomen, maar niet steeds dezelfde titels als in het artikel.   Het Webmuseum MesdagVanCalcar heeft een virtuele reconstructie gemaakt van deze twee zogenoemde Taco Mesdagzalen in het Groninger Museum. Dat museum heeft daartoe afbeeldingen belangeloos beschikbaar gesteld.
De kunstbeschouwing in Dordrecht behoort dus ook tot de voorgeschiedenis van de historische Taco Mesdag Aquarellenzaal.
  De miniaturen op deze webpagina zijn bijna allemaal afkomstig uit de Aquarellenzaal. Het onderschrift vermeldt de naam van de schilder, en de wand in die zaal, waar een grotere afbeelding en de officiële titel van het werk te vinden zijn, en het volgnummer in de Aquarellenzaal in het oorspronkelijke museumgebouw.
         
Rob en Winky Vetter       Aquarellenzaal oost zuid west noord
Pulchrizaal
Zaal Tuin en Duin
Historische Catalogus Taco Mesdagzalen
De geschiedenis van de Taco Mesdagzalen
Biografie Taco Mesdag

www.mesdagvancalcar.nl, 1 juni 2009